Zmiany kulturalno-społeczne i technologiczne wpływają na powstawanie pokoleń charakteryzujących się różnymi wartościami, poglądami oraz stylem życia. Transformacja struktury demograficznej powoduje, że zwiększa się różnorodność kadry w przedsiębiorstwach. Zmiany pokoleniowe skutkują rosnącym napięciem i konfliktami. Dzieje się to za sprawą innych wzorców zachowań oraz braku świadomości na temat różnic w środowiskach wielogeneracyjnych.
Sytuacja ta oznacza, że w życiu spotykamy się z osobami cechującymi się zupełnie innym sposobem myślenia i postrzegania świata. Dlatego warto lepiej poznać wpływ przynależności pokoleniowej na nasze postawy. Zagadnienie to zostało pobieżnie opisane w poprzednim artykule ”Zarządzanie wiekiem – strategia na przyszłość”, jednak jest na tyle szerokie, że postanowiliśmy rozwinąć ten temat, tworząc dokładniejszą charakterystykę członków poszczególnych generacji.
Pokolenie powojenne „Baby Boomers”
Pokolenie powojennego wyżu demograficznego obejmuje ludzi urodzonych w latach 1946-1964. Obecnie (w 2015 roku) osoby te mają od 51 do 69 lat.
Generacja ta dorastała w realiach socjalistycznej Polski Ludowej, zimnej wojny, wyścigu zbrojeń i podboju kosmosu przypieczętowanego lądowaniem na księżycu. Przedstawiciele tego pokolenia doświadczyli negatywnych skutków epoki atomowej w postaci katastrofy elektrowni w Czarnobylu. Pokolenie powojennego wyżu przeżyło zmiany ekonomii rolniczej, charakteryzującej się praktycznie pełnym zatrudnieniem, w przemysłową. Dominującymi elementami tych zmian systemowych były: wzrost bezrobocia wywołany mniejszą elastycznością rynku pracy, zwiększony popyt na wykwalifikowanych pracowników posiadających często umiejętności techniczne i rosnące tempo rozwoju technologicznego.
Powojenna generacja jest najliczniejszą oraz bardzo wpływową częścią społeczeństwa. Najwyższe stanowiska polityczne, administracyjne i zarządcze są bardzo często objęte przez jej przedstawicieli. Zajmują oni także większość miejsc na liście najbogatszych Polaków. „Baby boomers” są nadal licznie reprezentowani na rynku pracy. Przedstawiciele tego pokolenia zaliczają się obecnie do grupy 50+ i mimo bogatego doświadczenia oraz często dużych kompetencji są traktowani po macoszemu przez pracodawców.
Rosnące tempo zmian oraz rozwój technologii powodują, że problem bezrobocia dotyka w szczególnym stopniu pokolenie powojenne, mimo że to jego członkowie zapoczątkowali głębokie zmiany ustrojowe i zapewnili szybki rozwój Polski w latach dziewięćdziesiątych. Uważa się, że osoby urodzone w czasie powojennego wyżu demograficznego mają większe problemy z przekwalifikowaniem oraz rozwojem kompetencji, szczególnie w zakresie nowych technologii. W rzeczywistości przedstawiciele tej grupy często uczestniczą w programach szkoleniowych oraz projektach skierowanych do własnej kategorii wiekowej.
Aktywność zawodowa Polaków w wieku 50-64 lata wyniosła 56,4% w IV kwartale 2014 roku (51,5% w IV kwartale 2010 r.). Niestety poziom ten jest nadal znacznie poniżej średniej odnotowanej w Unii Europejskiej (65,5%). Na koniec 2014 r. osoby powyżej 50 roku życia stanowiły 26,0% zarejestrowanych bezrobotnych wobec 24,3% przed rokiem. Podstawowe przyczyny niechęci do zatrudniania przedstawicieli najstarszego pokolenia to: niższy poziom wykształcenia i słabsza znajomość języków obcych w porównaniu z młodszymi osobami, koszty związane ze stanem zdrowia, niechęć do zmian oraz rozwoju. Czynniki te są oczywiście generalizacją. Często nie mają miejsca w konkretnych przypadkach, które zawsze powinny być rozpatrywane indywidualnie.
„Baby boomers” są doskonałymi konsumentami. Przeżyli PRL i doświadczyli niedostatecznej podaży produktów. Teraz oddają się często nadmiernej konsumpcji, gromadzą zapasy, nadrabiają braki, których doświadczyli w młodości. Są wiernymi klientami, rzadko zmieniają markę kupowanych produktów oraz usługodawców, nawet gdy nie są z nich do końca zadowoleni. W zakupach kierują się dostępem do usług, znajomością marki. Często zwracają uwagę na aspekty posprzedażowe obsługę klienta i gwarancję, pomijając samą specyfikację produktu. Model konsumpcjonizmu przypisywany temu pokoleniu wiąże się niestety z dużym marnotrawstwem oraz „przejadaniem” oszczędności.
Pokolenie X (1965 – 1979 rok)
Nazwa pokolenia X wywodzi się od niewiadomej. Symbolizuje społeczeństwo niepewne własnej przyszłości i zagubione. Polska generacja X dorastała w okresie PRL-u. Doświadczenia tego czasu miały zasadniczy wpływ na jej charakterystykę oraz przyjęte wartości. Lata te cechuje przede wszystkim pewna bezbarwność i brak traumatycznych wydarzeń o dużym znaczeniu historycznym.
Przedstawiciele pokolenia X czują się pominięci przez historię. Fakt ten spowodował frustrację i nonszalanckie podejście do rzeczywistości połączone jednocześnie z pragnieniem odnalezienia celu życia. Poczucie bezradności podsycała także sytuacja na rynku pracy, zdominowanym przez „Baby boomersów”, który nie umożliwiał nowym pracownikom osiągnięcia poziomu niezależności finansowej dostępnej dla poprzedniego pokolenia. Praca zaczęła charakteryzować się tymczasowością i niepewnością, co skutkowało rosnącym lękiem społecznym oraz odrzuceniem tradycyjnych wzorców.
Okres, w jakim rodziło się pokolenie PRL, cechował rozwój mediów, a w szczególności telewizji, która stała się podstawowym źródłem informacji, oknem na świat kolejnych generacji. Prasa i programy telewizyjne zaczęły odgrywać znaczącą rolę w życiu społeczeństwa. Media stały się ważną częścią codzienności Iksów, zaczęły także kształtować postawy oraz opinie konsumentów. Pokolenie X jest obecnie postrzegane jako najliczniejsza grupa odbiorców tradycyjnych mediów, która na ich podstawie kreuje własny obraz świata i poglądy.
Generacja PRL ma problem z akceptacją, coraz częściej, krótkoterminowego charakteru zatrudnienia. Przedstawiciele tego pokolenia cenią stabilność, silnie wiążą się z miejscem pracy. Charakteryzują się lojalnością. Rzadko rezygnują z pełnionej funkcji, nie szukają okazji na zmianę posady, póki nie zostaną do tego zmuszeni. Osoby z generacji X często cechują się pewną biernością, odrzucają tak zwany wyścig szczurów. Rzadko odnajdują się w środowisku korporacyjnym, najchętniej pracowaliby na własny rachunek. Stronią od popadania w konsumpcjonizm, opierają się działaniom marketingowym.
Pokolenie X charakteryzuje się znacznym odsetkiem osób posiadających wyższe wykształcenie w stosunku do generacji powojennego wyżu demograficznego. Łatwiej także adaptuje się do zmian technologicznych. Jego przedstawiciele częściej korzystają z usług finansowych, planują i aktywnie zarządzają własnymi środkami. Cechuje ich przede wszystkim ostrożność oraz rozsądek, choć nastawienie do rzeczywistości mają nierzadko nostalgiczne, lub wręcz ironiczne.
Pokolenie Y
Przedstawiciele kolejnego pokolenia przyszli na świat w latach 1980-1989, a w dorosłe życie wkraczali często po przełomie wieku, dlatego nazywani są także „pokoleniem Millenium”. Obecnie mają od 26 do 35 lat. Największy wpływ na charakterystykę tej grupy wiekowej wywarły: gwałtowny rozwój technologii, cyfryzacja oraz głębokie zmiany społeczne, związane ze zmianą ustroju, i kulturowe, powiązane z otwarciem się na świat zachodu.
Pokolenie Y to obywatele „globalnej wioski”, którzy dorastali z rozwojem Internetu, doświadczając wielu kultur, poznając świat pełen różnorodności, swobody i możliwości rozwoju. Igreki są pewne siebie, tolerancyjne, łatwo akceptują zmiany. Przedstawiciele tej generacji przyzwyczajeni są do szybkiego trybu życia, nie tolerują monotonii, są nastawieni na ciągły rozwój. Życie nierozerwalnie połączone z technologią sprawiło, że osoby zaliczających się do pokolenia Y są często członkami niezwykle rozwiniętych sieci komunikacyjnych, w których biorą aktywny udział, dlatego preferują krótkie treści oraz skracanie i upraszczanie przekazu. Komunikują się, nierzadko wykorzystując różnego rodzaju komunikatory zamiast tradycyjnego telefonu, czy e-maila.
Igreki mają często nadmiernie wysokie mniemanie o własnych umiejętnościach, chociaż są formalnie najbardziej wykształconym pokoleniem, o największym odsetku osób posiadających wyższe wykształcenie. Preferują pracę zadaniową, dobrze radzą sobie z wieloma projektami jednocześnie, oczekują częstych informacji zwrotnych. Dążenie do wyznaczonego celu jest naturalnym zachowaniem generacji Y. Najlepiej jeszcze, żeby cel był krótkoterminowy, osiągalny i miał realne znaczenie dla przedsiębiorstwa.
Igreki z trudem podporządkowują się rozbudowanej hierarchii, a przełożonych postrzegają równorzędnie z innymi zatrudnionymi, z tą różnicą, że posiadają szersze kompetencje. Często też postrzegani są jako nielojalni pracownicy ze względu na niski poziom przywiązania do firmy oraz gotowość do szybkiej zmiany pracodawcy, gdy ich oczekiwania nie spotykają się z rzeczywistością. Pokolenie Y to wymagający pracownicy, oczekują wyzwań, możliwości intensywnego rozwoju i jasno określonej ścieżki kariery. Mimo to mają problemy z samodzielnym wyznaczaniem celów, wymagają częstych kontroli i informacji zwrotnych, niemalże prowadzenia „za rękę”, przez co absorbują większą ilość czasu przełożonych. Jednak zachowanie to skutkuje nierzadko znacznie większą efektywnością.
Duża część przedstawicieli pokolenia Y ma oportunistyczne nastawienie do życia. Cenią swobodę i elastyczny czas pracy, która nie może ich ograniczać. Najważniejszy jest dla nich balans między zatrudnieniem a życiem prywatnym. Jako konsumenci dorastający w czasach nowoczesnych technologii komunikacyjnych oraz wszechobecnych mediów igreki uodporniły się na tradycyjne metody marketingu. Pokolenie to szybko zmienia swoje nawyki konsumpcyjne, wykształca nowe trendy i podąża za nimi. Przedstawiciele generacji Y mają duży wpływ na kierowanie konsumpcji własnych rodziców, są opiniotwórczy, wpływowi. Mają własne zdanie i lubią się nim dzielić, dlatego o ich wyborach często decyduje marketing szeptany.
Igreki są indywidualistami, którzy lubią się wyróżniać. Preferują produkty dostosowane do ich potrzeb, unikalne. Nie przywiązują dużej wagi do poszczególnych marek, lubią mieszać style. Zapoczątkowali tak zwaną „kulturę remiksu”. Coraz liczniej biorą udział w kreacji mediów. Niewiele jest ich w stanie zaskoczyć lub zaszokować, są przyzwyczajeni do natłoku informacji. Jako osoby z pokoleń zdominowanych przez Internet, czytają coraz mniej, preferują przekaz audio-video i nieograniczony, natychmiastowy dostęp do informacji.
Pokolenie Z
Najstarsi przedstawiciele pokolenia urodzonego po 1990 roku mają zaledwie 25lat. Duża część z nich dopiero zaczyna karierę zawodową, a ich odrębność i charakterystyka nie została jeszcze w pełni opisana. Zauważalne są jednak pewne cechy, które stanowczo odróżniają tę grupę wiekową od poprzednich, znamy też środowisko, jakie ich ukształtowało. Niestety Pokolenie Z jest też jednym z najbardziej podzielonych ze względów ekonomicznych i kulturowych. Potencjał jednostek jest silnie skorelowany z tym, w jaki sposób ich rodzice wykorzystali okazje nadarzające się po przemianie ustrojowej.
Pokolenie Z to generacja wszechobecnej technologii i Internetu, która nie wyobraża sobie życia bez świata wirtualnego. Jej przedstawiciele zmieniają poglądy społeczeństwa na temat systemu kształcenia, są pierwszym pokoleniem, które woli uczyć się jak oraz gdzie szukać informacji, zamiast przyswajać samą wiedzę. Dojrzewanie wraz z rozwojem technologii mobilnych sprawiło, że nowe generacje wykształcają w szczególny sposób zdolności analityczne. Niestety większość przedstawicieli pokolenia Z w ograniczonym stopniu postrzega świat realny i wymagania, jakie przed nimi staną w związku ze zmieniającą się demografią i rosnącym rozwarstwieniem społecznym.
Przedstawiciele generacji Z wchodzą na rynek pracy po okresie kryzysu, są często zagubieni i przytłoczeni zasadami oraz sztywnymi ramami organizacyjnymi. Duża część zaliczana jest także do grupy NEET, osób nieuczących się, bezrobotnych i niekorzystających z żadnych form dokształcania, co grozi wykluczeniem społecznym. Sposób, w jaki pokolenie Z podchodzi do edukacji, pozwala sądzić, że jego przedstawiciele są bardzo elastyczni pod względem zdobywania nowych kwalifikacji, szybko się uczą i bez problemów opanowują nowe technologie. Nierzadko mają wygórowane wymagania, niewspółmierne do własnych umiejętności. Do życia podchodzą materialistycznie, są pokoleniem „fast food”, niecierpliwym, przyzwyczajonym do ekspresowej obsługi i jednorazowych przedmiotów.
Przedstawiciele tego pokolenia nie tylko konsumują nowe media, ale są także twórcami treści. Żyją częściowo w świecie wirtualny, stawiając na równi relacje bezpośrednie z tymi nawiązanymi za pośrednictwem sieci. Kreują własną rzeczywistość, która jest niezależna od warunków społecznych, politycznych, czy gospodarczych, wystarczy, że posiadają dostęp do Internetu. Osoby z pokolenia Z często posiadają szerokie kontakty, które nie ograniczają się jedynie do naszego Państwa, czy nawet kontynentu.
Przyzwyczajenie do wysokiego tempa życia sprawiło, że przedstawiciele pokolenia Z rzadko spoglądają w odleglejszą przyszłość. Nie planują długoterminowo, cele chcieliby osiągnąć natychmiast i to jak najmniejszym wysiłkiem. Wiele cech łączy ich z pokoleniem Y, podobnie do poprzedniej generacji coraz dłużej żyją z rodzicami, usamodzielniają się później oraz rzadziej myślą o trwałych związkach. Charakteryzuje ich bardziej egoistyczne podejście, nie cenią stabilności, unikają rutyny. Charakterystyka pokolenia Z jest jednak oparta głównie na domysłach i można ją nazwać bardziej prognozą niż analizą ze względu na zbyt krótki okres obserwacji nowej generacji pracowników.
Pokolenie C
Niektórzy socjolodzy i specjaliści zajmujące się naukami społecznymi zaczynają wyróżniać kolejne pokolenie nazywane C od angielskich słów ‘Click’ lub ’Connected’, ze względu na nieodłączną część życia jego przedstawicieli, jaką stanowi Internet, nowe media i ciągła komunikacja przy użyciu urządzeń mobilnych. Generację tą stanowią osoby urodzone po 2001 roku, które są w trakcie edukacji i na rynek pracy trafią najwcześniej za kilka lub kilkanaście lat. Fakt ten oznacza, że charakterystyka tej grupy wiekowej jest obecnie jedynie w fazie przypuszczeń.
Generację Z można prawdopodobnie scharakteryzować jako pokolenie bardziej związane ze światem wirtualnym niż realnym, którego przedstawiciele nie widzą różnicy, a wręcz czasami preferują kontakt za pośrednictwem urządzeń mobilnych niż spotkania twarzą w twarz. Świat wirtualny jest ich domeną i są w nim obecni 24 godziny na dobę. Sami kreują własną rzeczywistość, są indywidualistami, którzy chcą się wyróżniać, zamiast przynależeć. Dostęp do informacji jest ich priorytetem, nie starają się niczego zapamiętywać. Pismo odręczne, gramatyka i ortografia jest praktycznie obca przedstawicielom pokolenia C, błędy poprawiają za nich maszyny. Dostęp do technologii i informacji sprawia, że świat jest coraz bardziej otwarty, a odległości wydają się coraz mniejsze, łącząc ludzi w świecie realnym, jak i wirtualnym.
Wiek nie stanowi jednak o przynależności pokoleniowej, czynnikami dominującymi są wyznawane wartości, poglądy i przejawiane zachowania. Dlatego, jeżeli nie pamiętasz życia bez Internetu, a w twoim zasięgu znajduje się smartphone, z którego korzystasz bez przerwy, pozostając w ciągłym kontakcie z innymi obywatelami wirtualnego świata, to możesz być przedstawicielem pokolenia C.
Należy pamiętać, że pokolenia zostały ukształtowane częściowo przez wydarzenia historyczne oraz kulturalne. Największy jednak wpływ na przyspieszenie zmian społecznych i wyodrębnienie nowych generacji miała gwałtownie rozwijająca się technologia, która wpłynęła także w ogromnym stopniu na kształt rynku pracy. Głównymi reprezentantami pokoleń na tym rynku są obecnie „Baby boomers” oraz generacje X i Y, ale to również, jak wszystko, z biegiem czasu ulegnie zmianie. Ich charakterystyka to oczywista generalizacja, dlatego wszystkie sytuacje wymagają odrębnego podejścia, a każda osoba wyróżnia się własnymi, specyficznymi cechami, poglądami oraz podejściem do życia i powinna być traktowana indywidualnie.
Bibliografia:
- Osoby powyżej 50 roku życia na rynku pracy w 2014 roku, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej,
- Babyboomers – pokolenie wyżu demograficznego, które rządzi światem, http://pawelbyczuk.pl/
- Wikipedia, https://pl.wikipedia.org/wiki/Generacja_X, https://pl.wikipedia.org/wiki/Generacja_Y
- Why Y czyli wszystko co chcielibyście wiedzieć o igrekach ale baliście się zapytać, dialoggeneracji.pl
- Nadchodzi generacja Y – młodzi, zdolni i nielojalni. Pracodawcy w strachu, bo nie są gotowi na ich przyjęcie, Generacja Z. Młodzi, otwarci, wychowani w dobrobycie, żyjący w świecie wirtualnym, skazani na kryzys, Marta Pawłowska, natemat.pl
- Pokolenie C – nowa odsłona pokolenia Y?, Karolina Bodzioch, hrstandard.pl
- Pokolenie X, Y na rynku pracy, Renata Wojciechowska, kariera.sgh.waw.pl